Karapapak Terekeme Türklerinin Atasözleri

A ḫala ḫatrın galmasın, a tava divin yanmasın(Göstermelik teklifte bulunmak).

Açtırma gutuyu, söyletme kötüyü/fatıyı.

Adamın ahmağı gayganaḫdan pay umar.

A geden it, gel g..ümü yırt.

A gızım sana deyerem, a gelin sen eşit.

A guda guda, sen geti men uda(Herşeyi karşı taraftan beklemek).

 A kuçiğim çiy yeme garnıŋ ağrıyar(Köpekçiğim çiğ yeme karnın ağrır).

Ağaşdı eline ağac alanda, suçdu suçunu boynuna alar(Zoru gören suçunu kabul eder).

Ağırrığını yer götürer, ırızgını Allah verer(Ağırlığını yer alır, rızkını Allah verir).

Aḫıllı menem, dindirmerem; eli üsdüme güldürmörem(Akıllılık edip konuşturmuyorum, elalemi güldürmüyorum).

Araz aḫar, göz baḫar(Saklanmayan gerçeklerin dışa yansıması).

Araz o güne galıf ki, pohlu tezeḫ de üsdünnen keçer.

Aslını itiren ḫaramzadadır.

Atın ölümü arpadan olsun.

Ayıflı ayıvını bilse, çulu da başına çeker/örter.

Ayı meşeden küsüf, meşenin havarı olmayıf.

Az ye, uz ye.

Bu ilan da o ilannandı.

Deve ne gader böyük olsa, yağırı da o gader böyük olar(Büyük başın büyük derdi

olur).

Elden galan elli gün galar.

Ele aḫtafa leyen gelende, bize takga tak sarımsaḫ döyen gelmek.

Eli elinin, eli de zadının üsdünde(Boş boş oturmak).

En geder, uzun geler, bir iş yaptığını zanneder.

Erindiyinnen erine dayı demek.

Esen sümüyünnen/sümüyü ile it kökelmez(Hayrat yemeğinin kemiği ile it şişmanlamaz).

Gapıyı cırıllatma, pişiyi mırıllatma(Gereksiz kimselerle laf yarıştırma).

Gardaş soyuḫ bulaḫdı, iç iç üreyin soyusun.

Gelin ocağa, külü bucağa.

Gedene yenge, gelene sağdıç (Boş, faydasız işlerle uğraşmak).

Getme gözümnen, gederem özümnen(Gözünün önünden ayıramayacak kadar çok

sevmek).

Gorḫ gormazdan, utan utanmazdan, illah da bu utanmazdan.

Goyun atam, goç atam, indiyene ten ne çatdım ki, innen bele ne çatam.

Göğe direk, gatıra gulun olmaz.

Gözden ıraḫ olan gonulden de ıraḫ olar.

Gurdun sevevine guşun da garnı doyar (Kurdun sayesinde kuşun karnı doymak).

Hacıdan, ḫocadan gorḫ garanlıḫ geceden.

Heç kimse sağ canını sayrı istemez(Kimse sağlamken, sağlıklıyken hasta olduğunu söylemez. Hasta numarası yapmaz).

Heleymana hedik, Süleyman’a düdük (Herkese mavi boncuk dağıtmak; herkesin

gönlüyle oynamak).

İlan ildız görmese ölmez(Gerekli tavır konulmazsa, kimse geri adım atmaz).

İlan yerisin, balası da dalınnan.

İsinmedik istisine, kor olduh tüsdüsüne.

İş eşşek cinsidi(Üstüne düşülürse iş çabuk ve kolay biter).

İt haravanın kölgesinde yater, ele biler ki öz hüneridi(Başarılan işi sahiplenmek, iyi

işi kendinden bilmek).

İt döy, iti başa salmaḫ.

İt haravanın kölgesinde yater, ele biler ki öz hüneridi(Başarılan işi sahiplenmek, iyi

işi kendinden bilmek).

İt itin ayağına basmaz.

İtin dalınnan geden poḫsağa tüşer.

İtnen dostluk ele, çomağını elden bıraḫma.

Keçi keçidi, yattığı yeri dırmalar.

Kôr ayıvını bilse, çulu başına çeker.

Lele köçüf, yurt ağlıyır(Yurdun yuvanın dağılmasını tasviridir).

Mahanajığım can oğlan, keşke evvelden olaydın.

Men balama yanaram, balam da balasına.

Ne umorsan bajınnan, bajın ölör ajınnan(İmkanı olmayandan bir şey beklenmemesi gerekiğini anlatan bir deyimdir).

Oğurruḫ bir eppek, gahbelik bir öppek(Hırsızlığın ve ahlaksızlığın sübutu için büyük cürm işlemek gerekmez).

Osu..gan g..te arpa eppeği mahanadı.

Öz gözündeki kereni görmeyif, ḫaḫın gözündeki gılı görmek

Öz özüne külü gözüne (Kendi edip, kendi bulmak).

Öy danası öküz olmaz.

Öy galdı eyriye, hem yee, hem seyriye.

Papağın geçi derisinnen, ḫavarın yoḫdu gerisinnen(Sonunda olacaklardan habersiz

olmak).

Paraya deyme, pütüne deyme, doğra doyuncah ye.

Peyniri deri, arvadı eri saḫlıyar.

Pişiğin gözü mereḫdeydi, it de vurdu mereye saldı(Canına minnet).

Sağ gözün, sol göze faydası yoḫdur.

Sıçanın siydiyinin denize faydası vardır(Sıçanın sidiğinin denize faydası vardır).

Sıçannan doğan keseyen olar.

Südünde olan sümüyünde belli eder.

Tez tez gelen kül üsdüne, gej gej gelen gül üsdüne.

Titreyen göze çöp batar.

Toy eppeyinnen it doymaz.

Uşaḫ ezizse, terbiyesi ondan ezizdi.

Yağ yağnan gaynar yarma guruda galar (Herkes hısımı akrabası ile hareket eder,

yabancılar dışarıda kalır).

Yağı görse yazığı geler (Düşmanın bile acıyacağı duruma düşmek).

Yağıdan yay uzunu. (Düşmandan üç aylık mesafe öteye kaçmak.)

Yel gayadan ne aparar?(Güçlü veya haklı kimseye kimse zarar veremez).

Yelnen gelen selnen geder

Yeyin at özüne gamçı vurdurmaz.

Karapapak Terekeme Türklerinin Atasözleri

ve Deyimleri

Prof. Dr. Fatma ÖZKAN / Prof. Dr. İsa ÖZKAN 

https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/436760